علم سنجی
علم سنجی گستره ای از دانش است که به بررسی ویژگی های اطلاعات علمی پرداخته و بر مبنای داده های معتبر بین المللی
تولیدات علمی کشورها، سازمانها و افراد را مورد مطالعه، ارزیابی و مقایسه قرار میدهد. در علم سنجی از روشهای آماری برای
تعیین معیارهای رشد و توسعه علوم و تأثیرات آن در جوامع مختلف بشری استفاده می شود.
اساس کار علم سنجی بر بررسی چهار متغیر اصلی شامل:
- گزارشهای علمی منتشر شده،
- ارجاعات به نتایج یک تحقیق علمی پس از انتشار،
- منابعی که در تحقیقات علمی از آنها بهره گرفته شده است
- و سابقه کاری و وابستگی موسساتی محققان و نویسندگان
علم سنجی پس از بررسی این متغیرها، با ارائه ترکیبی مناسب از شاخصهای مبتنی بر آنها، به تبیین روند تولید علم و بازدهی پژوهشهای علمی میپردازد.
علم سنجی علاوه بر سنجش تحقیقات و تولیدات علمی، اقدام به ارزیابی و تعیین معیارهای مدیریتی مانند بودجه، جایگاه و بازده دانشگاهها و مراکز علمی مینماید . یکی از مهمترین اهداف این علم، بنا نهادن نظامهایی از شاخص های توصیف کننده پژوهش در اجتماعات مختلف علمی است. انتشار مداوم و منظم چنین شاخص هایی می تواند عنصری مفید و کارآمد برای مدیریت تحقیق و سیاستگزاری در علوم باشد . اساس علم سنجی بر تجزیه و تحلیل پارامترهای اطلاعاتی استوار است که این پارامترها مقالات علمی، پروانه های ثبت اختراع، مجلات و بطور کلی اطلاعات علمی منتشر شده می باشند. نتایج حاصل از این تجزیه و تحلیل، به تعیین ساختار جریان مدارک علمی و فرایندهای استنادی آنها کمک می کند. برای نیل به اهداف علم سنجی، بایستی از نمایه نامه های پویا استفاده شود تا بتوان روند پیشرفت نظامهای علمی را مشخص ساخت. هدف از علم سنجی ارزشیابی آخرین پیشرفتهای فعالیتهای علمی- تحقیقاتی علوم پزشکی ایران در هر گرایش علمی و عوامل موثر در رشد آن میباشد . بطور کلی علم سنجی را می توان دانش محاسبه و تحلیل علم قلمداد کرد .
H-Index
درسال 2005میلادی ریاضی دانی به نام Hirsch شاخص جدیدی را برای ارزیابی برونداد علمی محققان پیشنهاد نمود که در عین سادگی و سهولت کاربرد، نسبت به سایر شیوه های متداول ارزیابی، دارای مزایای بسیاری است. شاخص hیک پژوهشگر عبارت است از عبارت دیگر مفهوم آن این است که سایر مقالات این محقق کمتر از 5استناد دارند. امروزه این شاخص معادل Impact Factor برای محققین محسوب میشود . یکی از معیاب شاخص hآن است که پس از گذشت زمان کاهش نمییابد. برای مثال در صورتی که یک محقق بازنشسته شود، پس از گذشت سالها از دوران فعالیت علمی، شاخص h و ثابت باقی میماند. این شاخص برای گروهی از محققان مانند یک دپارتمان، مرکز یا دانشگاه نیز قابل محاسبه است. پایگاههای اطلاعاتی تحت وب برای محاسبه
. میباشندGoogle Scholar وScopus ، ISI: Web of Science این شاخص شامل با توجه به اهمیت شاخصهای علم سنجی به عنوان ابزاری برای سنجش برون داد علمی اعضای هیات علمی آموزشی و پژوهشی س دانشگاه، واحد علم نجی دانشگاه اقدام به ارزیابی و محاسبه شاخص علم سنجی، از جمله تعداد مقالات، تعداد استنادات و -H indexبرای کلیه اعضای هیات علمی دانشگاه، بر اساس بانک اطلاعاتی Scopusو بدون اعمال محدودیت برای زمان انتشار مقالات، نموده است. از طرفی، چون هدف از ارایهی این گزارش، ارزیابی عملکرد علمی اعضای هیات علمی وابسته به دانشگاه بوده،
affiliation های مختلف ذکر شده در مقالات، اعم از دانشگاه علوم پزشکی یاسوج و غیر از آن، در برونداد علمی فرد لحاظ شده است. به دلیل دشواری هایی از قبیل تنوع شکل نوشتاری به کار رفته در ثبت نام نویسنده در زبان انگلیسی، وجود اسامی مشابه، استفاده از آدرسدهیهای متفاوت و ... احتمال بروز خطاهای سهوی از قبیل کم شماری یا زیاد شماری در نتایج اعلام شده وجود دارد، به همین دلیل از کلیه اعضای محترم هیات علمی دانشگاه تقاضا داریم پس از کنترل شاخصهای اعلام شده، در صورت مشاهده هر نوع اشتباه به مدیریت پژوهشی دانشگاه مراجعه بفرمایید.
امیدواریم با ارایهی بازخوردهای مناسب، ما را هر چه بیشتر در ارایهی اطلاعات مفید و صحیح یاری نموده و از این طریق به پیشبرد اهداف پژوهشی دانشگاه کمک کرده باشید. مرکز علم سنجی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج در حوزه معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه آغاز به کار نمود. این مرکز بر آن است تا از طریق بررسی و ارزشیابی مستمر تولیدات علمی دانشگاه، مراکز تحقیقاتی و سایر واحدهای تابعه و طراحی مداخلات لازم در راستای ارتقا کمی و کیفی تولیدات علمی و اعتلای جایگاه علمی دانشگاه و کشور گام بردارد.
آشنایی با علمسنجی
اصطلاح علمسنجی (Scientometrics) از ترکیب دو واژه "Science" به معنای علم و "metric" به معنای اندازه‌گیری مشتق شده است. علمسنجی، علم اندازه‌گیری و تحلیل علم است. یکی از مهمترین اهداف این علم، بنا نهادن نظامهایی از شاخصهای توصیف کننده پژوهش در اجتماعات مختلف علمی است. انتشار مداوم و منظم چنین شاخص‌هایی می‌تواند عنصری مفید و کارآمد برای مدیریت تحقیق و سیاست‌گذاری در علوم باشد. همچنین اساس علمسنجی بر تجزیه و تحلیل پارامترهای اطلاعاتی استوار است که این پارامترها مقالات علمی، پروانههای ثبت اختراع، مجلات و بطور کلی اطلاعات علمی منتشر شده میباشند. نتایج حاصل از این تجزیه و تحلیل، به تعیین ساختار جریان مدارک علمی و فرآیندهای استنادی آنها کمک می‌کند. برای نیل به اهداف علمسنجی، بایستی از نمایه نامه‌‌های پویا استفاده شود تا بتوان روند پیشرفت نظامهای علمی را مشخص ساخت.
تاریخچه علمسنجی
سابقه این علم به دهه هفتاد میلادی بر می‌گردد. نقطه شروع و شکلگیری این علم در روسیه شوروی بود. زمانی که برای اولین بار دوبوروف و کارنوا واژه علمسنجی را به کار بردند. آنها علمسنجی را به عنوان اندازه‌گیری فرآیند انفورماتیک تعریف کردند.
اولین تجزیه و تحلیل آماری نوشتههای علمی را به کول (Cole)، ایلز (Ealse) و هولم (Hulme) نسبت میدهند که برای اولین بار از مقالات علمی منتشر شده به عنوان ملاکی برای مقایسه تولید علمی کشورهای مختلف استفاده کردند. در همان زمان افرادی نظیر لوتکا (Lotka)، برادفورد (Bradford)، زیف (Zipf) به منظور بررسی توزیع انتشارات برحسب مؤلفین و نشریات، مدل‌‌های نظری وی‍ژه‌‌ای ارائه دادند. با وجود فعالیتهای بسیار در حوزه این علم، تا سال ۱۹۶۹ میلادی حیطه، اهداف و تکنیک‌های علمسنجی هنوز مشخص نشده بود. در همان زمان بود که نالیموف (Nalimov)، مولچنکو (Mulchenko) رشتههای فرعی علمسنجی و دامنه کار آن را تعیین کردند. انتشار مجله بین‌‌المللی علمسنجی در سال ۱۹۷۸ میلادی به وسیله تیبور براون هم گام مهمی در جهت شناخت و توسعه جهانی این علم بود. این مجله توسط انتشارات Elsevier در آمستردام منتشر گردید و آکادمی علوم مجارستان در بوداپست (که یکی از فعّالترین انجمن علمی در این حوزه به شمار می‌رفت) به طور مداوم مقالاتی در زمینه علمسنجی در آن به چاپ میرساند. این مقالات به همراه مطالبی که نالیموف منتشر می‌نمود، به پرورش و شکلگیری این علم نوپا کمک فراوانی کرد.
معرفی گروه علمسنجی و پایش
علمسنجی یکی از متداولترین روشهای ارزیابی فعالیتهای علمی- پژوهشی است که با جنبه‌های مختلفی همچون تولید، اشاعه و استفاده از اطلاعات علمی سر و کار داشته و به محدوده علمی یک رشته خاص تعلّق ندارد. وظیفه و رسالت اصلی گروه علمسنجی و پایش بررسی و ارزیابی فعالیتهای علمی دانشگاه و تمامی مراکز تحقیقاتی تابعه است تا در بهبود جایگاه علم و تولیدات علمی کشور تلاش کند.
فعالیتهای گروه علمسنجی و پایش
بررسی مستمر تولیدات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان
معرفی شاخصهای علمسنجی
معرفی ایندکس‌های معتبر
معرفی مجلات معتبر پژوهشی و....
آشنایی با وبومتریکس (Webometrics)
وبومتریکس اولین بار در سال ۲۰۰۴ مطرح شد، وبومتریک شاخصی است برای رتبهبندی وب سایت‌های دانشگاهها و مراکز علمی، آموزشی و تحقیقاتی دنیا که توسط آزمایشگاه سایبرمتریک (CINDOC) واحدی از انجمن ملی تحقیقات اسپانیا تهیه شده است.
وبومتریک ۱۲۰۰۰ دانشگاه دنیا، بر اساس اطلاعات مبتنی بر وب آنها سالیانه دو بار در ماه‌های دی و تیر ماه (January, July) انجام میشود. رتبهبندی وبومتریک متشکل از یک پایگاه داده شامل ۱۵۰۰۰ دانشگاه و بیش از ۵۰۰۰ موسسه و مرکز تحقیقاتی است. حدود ۱۲۰۰۰ دانشگاه اول در رتبهبندی وبومتریک مشخص شده و دانشگاه‌های دیگر نیز در رتبهبندی محلی و جزئی‌تر آمده است.
اهداف وبومتریک
نشان دادن میزان توجه مؤسسات و دانشگاهها به نشر اینترنتی
حمایت از طرح‌های دسترسی آزاد (Open Access initiatives) به منظور افزایش انتقال علم و دانش
حضور دانشگاه در فضای مجازی، آیینه‌ای از دانشگاه در فضای واقعی
شاخصهای وبومتریک
حجم اطلاعات موجود بر روی وب (Size)
قابلیت دسترسی (Visibility)
فایل‌های محتوایی (Rich Files)
تعداد مقالات و رتبه علمی در گوگل (Google Scholar)
هر یک از پارامترهای وبومتریک دارای جزئیات بسیار است و روش‌هایی برای محاسبه هر یک وجود دارد. رتبهبندی وبومتریک میزان فعالیت علمی و آموزشی وب‌سایت‌های دانشگاهها و مؤسسات علمی و آموزشی را بصورت دوره‌ای نشان میدهد. شاخصهای رتبهبندی وبومتریک میزان توجه مؤسسات و دانشگاهها را به نشر اینترنتی نشان میدهد.